Nasıl Kaymakam Olunur? 2020 Şartları Neler?

Kaymakamlık, hem toplumsal statüsü ve saygınlığı bakımından hem de cazip çalışma koşulları nedeniyle birçok insanın ortak hayali. Son dönemde kaymakam olma şartlarında gidilen değişiklikler ve esneklikler ise binlerce insanın bu meslekle daha yakından ilgilenmesine sebep oldu. İşletme, iktisat, iktisadi ve idari bilimler, hukuk ve siyasal bilgiler fakültelerinden mezun olanların yanı sıra; sosyoloji, halkla ilişkiler, psikoloji ve sosyoloji gibi bölümlerin mezunları da artık kaymakam olma şansına sahip. Yüksek lisansını söz konusu alanlarda yapan adayların da kaymakam olma şansı bulunuyor. Bir ilçede yönetimi aracısız olarak temsil edebilme gücüyle, sosyal haklarıyla ve sarsılmaz otoritesiyle kaymakamlık mesleği; geçmişten bugüne en ideal kamu görevleri arasında ilk sıralarda yer almaya devam ediyor. Kaymakamların uzun staj süreçleri boyunca dil eğitiminden genel kültüre kadar kendilerini geliştirmesi de; bu mesleği özellikle genç mezunlar arasında öne çıkaran bir diğer faktör.

Kaymakamın Görev ve Yetkileri Nelerdir?

Kaymakam, bir ilçede hükumetin temsilcisi olan ve ilçenin genel idaresinden sorumlu tutulan kişidir. İçişleri Bakanlığı Kaymakam Adaylığı Giriş Sınavı’na hazırlanan ve kariyerini kaymakam olarak sürdürmeyi hayal eden adayların öncelikle “Kaymakam nedir görevleri nelerdir?” sorularına sağlıklı cevap verebilmeleri oldukça önemlidir. Kaymakamlık, kaymakam adaylığı ile başlayan staj, kura ve atama gibi süreçleri de içine alan uzun bir kariyer yolculuğudur. Kaymakamlar, ilçede bulunan bakanlık teşkilatlarının da idari amiri konumundadırlar.

Kaymakamın görevleri aşağıdaki gibidir:

• Görevli olduğu ilçede kanun, tüzük ve yönetmeliklerin ilan edilmesini ve doğru şekilde yerine getirilmesini sağlar.
• Vali tarafından iletilen talimatları ve emirleri yerine getirir.
• Adli ve askeri birimler dışında olmak üzere; devlet dairelerini, müesseseleri, köy idarelerini, belediyeleri ve özel idareleri denetler.
• Kolluk alanında bireysel kararlar alabilir ve uygulayabilir.
• Denetim sırasında görevden alma yapabilir; ancak ilçe idare başkanlarını görevden alabilmek için vali onayı da gerekir.

Kaymakam ve Vali Arasındaki Farklar Nelerdir?

Valilik ile karıştırılabilen bir kavram olan kaymakamlık; valiliğe göre ayırt edici özelliklere sahiptir. Öncelikle valiler illerin; kaymakamlar ise ilçelerin idaresinden sorumlu tutulurlar. Valiler hem devleti hem de hükumeti temsil ederken; kaymakam yalnızca hükumeti temsil eder. Ayrıca kaymakamların askeri birimlerden yardım isteme hakkı bulunmazken, bu hak valiler için mevcuttur. Valiler aynı zamanda kaymakamlardan farklı olarak yabancı ülke konsoloslukları ile de iletişim kurabilirler.

Kaymakam Nasıl Atanır?

Kaymakamların özlük hakları ve ülke ortalamasına göre yüksek kabul edilen kaymakam maaşları meslek seçiminde belirleyici olabiliyor. Kaymakamların her durumda saygı gören önemli figürler oldukları da bir gerçek. Bu nedenle, özellikle yeni mezunlar arasından birçok kişi kaymakamlıkla ilgili araştırma yapmaya başlasa da kaymakam atamasına varan süreç oldukça meşakkatli. Kaymakam adaylarının sınava tabi tutulması, sınav ilanında belirtilen kadro kadar sıralamaya dahil olabilmesi ve ardından da 1 yılı yurt dışında olmak üzere gerekli stajları tamamlaması gerekiyor. Son bir staj evresi dahilinde kaymakamlık kursuna alınan kaymakam adayları, kurs sonu sınavında da başarı gösterebilirlerse kura yöntemiyle yeni görev yerlerine atanabiliyor. “Kaymakam olmak zor mu?” sorusunun cevabı kesinlikle evet; ancak kaymakamlığa giden yolda adayların almış olduğu değerli eğitimler ve kendilerine yaptıkları yatırımlar da inkar edilemez.

Kaymakamların nasıl atandığını daha iyi anlayabilmek için; sürecin basamaklarını daha detaylı incelemekte fayda var.

Kaymakam Olmak İçin Hangi Bölüm Okunmalı?

Kaymakam adayı olma şartlarından ilki 4 yıllık eğitim veren belirli fakültelerden birinden mezun olmak. Yurt dışındaki bir üniversiteden mezun olan adayların ise ilgili fakültenin Yüksek Öğretim Kurumu (YÖK) onaylı denkliğini kuruma sunabilmesi gerekiyor. Kaymakam adaylığı sınavına girişte eski uygulama yalnızca işletme, iktisat, iktisadi ve idari bilimler, hukuk ve siyasal bilgiler fakültelerini kapsamaktaydı. Güncel uygulamaya göre ise kaymakam olmak için başvuru yapma imkanına sahip bölümler aşağıdaki gibi:

• Uluslararası ilişkiler
• Siyaset bilimi
• Kamu yönetimi
• İşletme
• İktisat
• Maliye ve finans
• Halkla ilişkiler ve tanıtım
• Sosyoloji
• Psikoloji
• Hukuk

Yukarıda listelenen bölümlere ek olarak;

• Ders programı belirtilen bölümlerden birinin müfredatı ile yüzde 80 oranında örtüşen başka bir bölümün de kaymakam adaylığı için başvurma yolu açık.
• Sosyal bilimler, mühendislik fakülteleri ve tarih bölümleri öğrencileri ise mezun olduktan sonra yukarıda belirtilen bölümlerde yüksek lisans eğitimlerini tamamlayarak kaymakam adaylığına başvurabilirler.

Kaymakam adaylarının lisans eğitiminin yanında, 1700 sayılı Dahiliye Memurları Kanunu’nda ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda yer alan özellikleri de sağlamaları bekleniyor.

Erkek kaymakam adaylarının, askerlik hizmeti ile bir bağlantısı olmamalı. Adayın askerliğini yapmış, askerlikten muaf ya da bu hizmetini ertelemiş olması gerekiyor.

Kaymakamlık Yaş Sınırı Kaçtır?

Kaymakamlık için değil; ancak kaymakamlık adaylığı sınavına girebilmek için belirlenen bir yaş kriteri var. Buna göre, sınavın düzenlendiği yıl itibarıyla (1 Ocak esas alınır.) başvuran adayın 35 yaşından büyük olmaması gerekiyor.

Kaymakamlık Sınavına Nasıl Girilir?

Kaymakam olmak için girilecek sınavlar, hem zorluklarıyla hem de kapsamlı içerikleriyle kaymakam adaylarını korkutabiliyor. Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) tarafından belirlenen sınav takvimi çerçevesinde “İçişleri Bakanlığı Kaymakam Adaylığı Giriş Sınavı” adı altında düzenlenen sınava başvurular sınav tarihinden 2 ay kadar önce son buluyor. Sınavın kapsamı, tarihi, yeri, saati ve güncellenen diğer detaylar için adaylar www.osym.gov.tr adresini ziyaret edebilirler. Sınava başvurmak için ÖSYM Başvuru Merkezi’ne gitmek ya da https://ais.osym.gov.tr adresindeki Aday İşlemleri Sistemi’ni kullanmak gerekiyor.

Kaymakam adaylarına mutlaka sınava giriş öncesinde ÖSYM tarafından yayınlanan ilgili dökümanı dikkatle okumaları tavsiye ediliyor. Sınav giriş ücreti yatırılmadan ve başvuru tamamlanmadan önce, aday gerekli şartları taşıdığından emin olmalı. Başvuru bilgilerini sisteme kaydeden adaylar sınav ücretini de yatırarak işlemi tamamlayabilirler. Ücretini verilen tarihe kadar yatırmayan adayların başvurusu ise geçersiz kabul ediliyor.

Kaymakamlık Sınavının Kapsamı

Kaymakamlık sınav soruları iki ana bölümden oluşur. Genel Yetenek ve Genel Kültür Testi 34 soru iken; diğer bölüm olan Alan Bilgisi Testi ise 66 sorudan oluşuyor. Sorular çoktan seçmeli olarak sınav dokümanında yer alıyor. Optik okuyucu ile okunacak olan sınav sonuçlarının bilgisayar ortamında değerlendirilip açıklanır.

Konu başlıklarının bölümlere göre dağılımı ise aşağıdaki gibi:

Genel Yetenek ve Genel Kültür Testi

• Türkçe: 14 soru
• Atatürk ilkeleri ve İnkılap tarihi: 4 soru
• Türkiye’nin sosyo-ekonomik yapısı: 10 soru
• Türkiye’de demokratikleşme ve insan hakları: 6 soru

Alan Bilgisi Testi

• Anayasa hukuku: 13 soru
• İdare hukuku: 18 soru
• Türkiye’nin idari yapısı: 14 soru
• Türkiye’de mahalli idareler: 9 soru
• Ekonomi: 12 soru

Kaymakamlık Sınavı Nasıl Değerlendirilir?

2020 yılında ÖSYM tarafından açıklanan protokole göre sınav sonuçlarında adayların başarı sıralaması dikkate alınıyor. Mevcut durumda sınav değerlendirmesinde alınan esaslar aşağıdaki gibidir:

Adayların testlerden aldıkları ham puanlar toplanarak, 100 tam puan üzerinden sıralanan başarı listesine göre, 70 ve üzerinde puan alan adayların değerlendirmeye alınması bekleniyor. 70 üzerinde puan alan tüm adayların ise mülakata çağrılmaları mümkün olmayabilir. 100 kişilik kadronun açıklandığı sınav için ilk 400 aday ve 400. adaya eşit puan alan adaylar mülakat hakkı kazanabilecek. Kadro sayısının 4 katı kadar adayın, kaymakam adaylığı için mülakat şansı bulması bekleniyor.

Sonuç itibarıyla; kaymakam adaylığı sınavına giriş yapan adaylara başarı sıralamasına göre yapılacak olan bilgilendirme aşağıdaki gibidir:

• İlk 400 aday ve 400. adaya eşit puan alan 70 puanın üzerindeki adaylar için: “İçişleri Bakanlığı tarafından yapılacak mülakata katılmaya hak kazandınız.”
• 70 ve üzeri puan alan anca başarı sıralamasına giremeyen adaylar için: “Kontenjan nedeniyle mülakata çağrılmadınız.”
• 70 puanın altında puan alan adaylar için: “Kazanamadınız.”

Sınavda başarılı olan ve kontenjan şartını da sağlayan adayların mülakatları İçişleri Bakanlığı tarafından açıklanan tarihte gerçekleştirilir. Mülakatta da başarılı olan adaylar “kaymakam adayı” olmaya hak kazanır. Yetiştirme ve eğitim planı da dikkate alınarak, adaylar gruplar halinde Bakanlık tarafından göreve başlatılabilir. Adayların göreve başlamak için tercih yapabilecekleri 4 il bulunsa da, illerde yeterli kadro olmaması halinde bunlardan birine yerleşemeyen adaylar için Genel Müdürlük tarafından yer belirlenebilir. Yerleştirmeye hak kazandığı halde, belirtilen süre içerisinde atanma için gerekli belge ve işlemlerini tamamlamayanlar haklarından feragat etmiş olarak kabul edilirler.

Kaymakam Adayı Staj Aşamaları Nelerdir?

Kaymakam adaylarının en az 1 yıllık süresi yurt dışında olmak üzere staj zorunlulukları olduğu bilinmektedir. Bu stajlar sırasında kaymakam adaylarının izin hakkı saklıdır. Stajların sürelerinin yanında sıralamaları da oldukça önemlidir. Kaymakam adayı için staj aşamaları aşağıdaki gibi ilerler:

• İl merkez stajı: 2 ay
• Kaymakam refikliği stajı:3 ay
• Mülkiye müfettişliği refakatinde staj:2 ay
• Bakanlık merkez stajı:4 ay (Dil kursu)
• Yurt dışı stajı: 12 ay
• Kaymakam vekilliği stajı:9 ay
• Kaymakamlık kursu:4 ay

Sıralama ve süreler yukarıdaki gibi olsa da; Bakanlık tarafından bunların kaydırılması, değiştirilmesi ve yerine yenilerinin eklenmesi gibi düzenlemeler yapılabilir.

İl merkez stajında adaylar bizzat valinin gözetimi altında Bakanlıkların ildeki mevcut kuruluşlarında, il belediyesinde ve il özel idaresinde staj yapma fırsatı yakalarlar. Bu süreçte, adayın staj rapor dosyası da oluşturularak staj süreci ile ilgili değerlendirmeler kaydedilmeye başlar.

Kaymakam refikliği stajında ise iki ayrı ilçe kaymakamının yanında 1,5 aylık sürelerle çalışılması hedeflenir. Bu süreçte ilçe yönetimi, karşılaşılan sorunlar, yetkiler, görevler ve iş tutumu yakından izlenir. Kaymakamların staj süreçlerindeki bir sonraki durak olan mülkiye müfettişi refakatindeki staj ise; il ve ilçe teftişi, inceleme ve soruşturma işlemleriyle ilgili bir gelişme basamağıdır.

Adaylar sonraki bakanlık merkez stajında ise, 1 yıl bulunacakları yurt dışı tecrübesine hazırlanır ve dil kursu alma fırsatını elde ederler. Eğitimin son haftasında yurt dışında yaşamaya uyum sağlamaları için de kurs verilir. Asaletleri tasdik edilen adayların, yurt dışında dil eğitimlerine devam etmeleri ve biri Türkçe biri de sorumlu oldukları yabancı dilden olmak üzere iki nüsha halinde kaymakamlık tezlerini tamamlamaları beklenir. Adaylar, yurt dışı dönüşünde kurstan aldıkları başarı belgesi, rapor ve tezlerini Bakanlık yetkililerine sunmakla yükümlüdürler.

Boşalan ilçe kaymakamlıklarına kaymakam vekili olarak atanmak ise; kaymakamlık kursundan önceki son staj aşamasıdır. İl valileri bu sürede kaymakam vekili ile ilgili incelemelerde bulunarak; temsil kabiliyetlerinden kılık ve kıyafete, iş tutumlarından kişiliğe, bilgi becerilerden halkla olan münasebete kadar geniş bir yelpazede görüşlerini bildirirler.

Kaymakamlık Kursu Hakkında Bilinmesi Gerekenler Nelerdir?

Kaymakamlık kursu da başarıyla tamamlandığında kaymakam adayının önündeki son staj evresi de sona ermiş olur ve atama gerçekleşir. Adaylar kaymakamlık kursu sırasında yıllık izinlerini kullanamazlar. Her aday kurs süresince kendisine verilecek görevleri yerine getirmekle; konferans, seminer ve çalışmalara vaktinde katılmakla yükümlüdür. Kaymakamlık kursu sonucunda bir kurs sonu sınavı düzenlenerek adayların başarıları tespit edilir.

Kaymakamlık kursunun toplam süresinin 4’te 1’i kadar devamsızlığı bulunan adaylar kurs sonu sınavına alınmazlar. Bu kişiler bir sonraki sınava kadar aday olarak devam ederler.

Kaymakamlık kursu sınavından en az 5 gün önce seminer ve konferanslara son verilerek adaylara sınava çalışabilmeleri için gerekli vakit tanınmış olur. Kurs bitiminde ayrıca verilen tüm eğitimlere dair yazılı belgelerin adaylara ulaştırılması sağlanır.

Kurs sonu sınavı, sözlü olarak yürütülen bir sınav olup sınavda her adaya üç soru sorulması; bu sorulardan birinin mutlaka adayın teziyle ilgili olması ve genel bilgilerin yanında inandırma ve idarecilik gibi özelliklerin de ölçümlenmesi beklenir. Adayların staj rapor dosyaları da sözlü sınav sırasında hazır bulundurulur. Bir kaymakamın bilmesi gereken ve kurs programında da yer alan konular sınavın içeriği hakkında fikir verebilir. Herhangi bir nedenle belirtilen günde sınava giremeyen kaymakam adaylarının gerekçesi Bakanlık tarafından uygun görülürse, sınav tekrar edilebilir.

Kaymakamlık kurs sonu sınavından alınabilen dereceler ve açıklamaları aşağıdaki gibidir:

• 60 puan altı: Yetersiz
• 60 puan-70 puan arası: Yeterli
• 71 puan-85 puan arası: Başarılı
• 86 puan-100 puan arası: Üstün başarılı

Kurs sonu sınavında yeterli, başarılı ve üstün başarılı bulunan kaymakam adayları; kaymakam atamasına hak kazanır.

Kurs sonu sınavında yetersiz bulunan adaylar için ise, en çok 30 gün içerisinde bir sınav daha gerçekleştirilir. Bunda da başarısız olan adaylar başka bir görevde değerlendirilir. Adayların yeni görevleri merkez ya da taşra teşkilatlarından birinde Genel İdare Hizmetleri sınıfında bir görev olarak belirlenir.

Kaymakamların Görev Yerleri Nasıl Belirlenir?

Kaymakamların ilk görev yeri olan ilçeler kura ile belirlenir. Kura çekme, ilçelere atanmasına mani bulunanlara öncelik verilerek alfabetik sıraya göre gerçekleştirilir.

Kurs sonu sınavında birinci, ikinci ve üçüncü olan kaymakam adayları ise, bir engel bulunmaması halinde listeden istedikleri bir ilçeyi tercih etme hakkı kazanırlar.

Kendisinin ya da eşinin nüfusa kayıtlı olduğu ilçeyi çekenler için kura tekrarlanır. Aynı şekilde; maddi bir ilişkisinin bulunduğu ilçeyi seçen kaymakam adaylarının da kura çekimine tekrar katılmaları istenir.

Kuradan sonraki 24 saat içerisinde adaylar arasındaki yer değiştirmeler, herhangi bir engel bulunmaması halinde kabul edilebilir. Değiştirme istekleri yazılı olarak bildirilmelidir. Değiştirme süresinin sonunda kararname hazırlanır.

Nasıl Vali Olunur?

Nasıl Büyükelçi Olunur?

Bir önceki yazımız olan Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Mezunları Nerelerde Çalışabilir? başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.