Nasıl Vali Olunur? 2020 Anayasa Şartları Neler? Yaş Sınırı Var mı?

29.05.2020

Merkezi idare; Başkent ve Taşra Teşkilatları olmak üzere 2 idari birime ayrılmıştır. Ülkenin tamamını ve tüm yurttaşları ilgilendiren kanunların uygulanması Cumhurbaşkanı, Başbakan, Bakanlar Kurulu ve Bakanlardan oluşan Başkent Teşkilatı tarafından yürütülür. Taşra Teşkilatı ise yürütme erkini il, ilçe, köy ve mahallelerde kullanır, kuralların uygulanmasını sağlar, hizmetleri denetler. Merkezi yönetim illerde vali, ilçelerde kaymakam, köy ve mahallelerde muhtarlar tarafından temsil edilir.

İçindekiler

Vali Nedir, Görevleri Nelerdir?

Vali, merkezi idarenin illerdeki en üst düzey temsilcisi, İçişleri Bakanlığına bağlı görev yapan en yüksek memurdur. İçişleri Bakanlığının teklifiyle Bakanlar Kurulu tarafından tayin edilir ve Cumhurbaşkanının onayı ile atanır. Aynı zamanda yerel bir yönetim birimi olan il özel idaresi de valilerin emrindedir. Belediye ve köy mahalli idarelerinin idari vesayet makamıdır. Valilerin başlıca görev ve sorumlulukları aşağıdaki gibidir:

Devletin ve hükumetin, tek tek her bir bakanın temsilcisi ve bunların idari ve siyasi yürütme aracıdır. Bu sıfatla; kanun, tüzük, yönetmelik ve hükumet kararlarını ilan eder, uygular, uygulanmasını denetler. Askeri ve adli teşkilatlar dışında kalan bütün devlet dairelerini, müessese ve işletmelerini, özel iş yerlerini, özel idare, belediye ve köy idareleri ve bunlara bağlı bütün müesseseleri denetler. Suç işlenmesini önleyen, kamu düzen ve güvenliğini sağlayan tedbirleri alır. İlin idari sınırları içinde gelişen bütün kalkınma çabalarını ve yatırımları takip eder, değerlendirir, iş birliği ve koordinasyonu sağlar. Devlet gelirlerinin uygun şekilde kullanılmasını sağlar, ödemelerin düzgün şekilde yapılmasını ve kaynakların gelişmesini sağlamak için önlemler alır. Cumhuriyet Bayramında ilde yapılacak resmi törenlere başkanlık ve tebrikleri kabul eder.
Ceza ve tevkif evlerinin korunmasını ve Cumhuriyet Savcısıyla birlikte hükümlü ve tutukluların sağlık şartlarını gözetim ve denetimi altında bulundurur.
İl sınırları içinde bulunan genel ve özel bütün kolluk kuvvet ve teşkilatının amiridir. Bu teşkilat amir ve memurları, valinin emirlerini derhal yerine getirmekle yükümlüdür.
Devletin genel ve özel hukuku hükümlerine ve ikamet, seyahat, konsolosluk, ticaret ve deniz yolları sözleşmelerine göre yabancıların hukuki durumlarını ve deniz, kara ve hava ticaretlerini ilgilendiren işlerde konsolosluklarla iletişim kurar ve bunların başvurularıyla ziyaretlerini kabul ederler.

Valilerin tüm görev ve sorumlulukları hakkındaki usul ve esaslar, 5442 sayılı İl İdaresi Kanunuyla belirlenmiştir.

Anayasaya Göre Vali Olma Şartları

657 sayılı Devlet Memurları Kanununa göre vali olabilmek için;

Türk vatandaşı olmak,
18 yaşını doldurmuş olmak,
İlköğretim mezunu olmak,
Kamu haklarından mahrum bulunmamak şartları aranır.

Vali Olmak İçin Yaş Sınırı

Devlet memuru olmak için aranan 18 yaş sınırı, valilik için de geçerlidir. Buna karşın valilik atamaları tamamen bakanlar kurulunun takdirine ve Cumhurbaşkanının onayına tabidir.

Vali Olmak İçin Ne Mezunu Olmak Gerekir?

Bağlı bulunduğu 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa göre, diğer tüm devlet memurları gibi valilerin de ilköğretim mezunu olmaları yeterlidir. Fakat İçişleri Bakanlığı tarafından önerilen, Bakanlar Kurulu tarafından kabul görerek Cumhurbaşkanının onayına sunulan ve ancak onun izniyle ataması gerçekleşebilen valiler ilgili kanunda “istisnai memurlar” sınıfında yer alır ve atamalarında İçişleri Bakanlığı temayülleri dikkate alınır. Nitekim İçişleri Bakanlığının konu ile ilgili tüzüğünde ve muhtelif atama yönetmeliklerinde, valiliğe atanmak için en az 4 yıllık bir fakülte mezunu olma şartı aranmaktadır. Yine temayüller gereği valiler genellikle kaymakam ya da emniyet müdürleri arasından seçilir ya da bir süre vali yardımcısı olarak tecrübe kazanmaları istenir.

Vali Yardımcısı Olma Şartları

2 yılı doğu illerinde olmak üzere, en az 6 yıl kaymakamlık yapmış kişiler vali yardımcısı olabilir. Vali yardımcıları valilerler tarafından verilen görevleri yerine getirir ve valinin bulunmadığı zamanlarda vekilliğini yaparlar. Sayıları ilin büyüklüğü ve ihtiyacına göre belirlenir.